Górzyca to prawdziwe archeologiczne Eldorado! Badacze mają tutaj ręce pełne roboty. Ziemia wciąż kryje skarby sprzed setek lat!

Jak bogata w zabytki jest Górzyca? Dość powiedzieć, że nie ma przesady w stwierdzeniu, iż gdziekolwiek wbije się tu łopatę, to znajdowane są ślady przeszłości. Potłuczone naczynia, groty strzał, dawne pochówki, ślady budynków i wszelkiej innej ludzkiej działalności. Zagłębianie się w historię tej niewielkiej miejscowości (obecnie mieszka tu około półtora tysiąca mieszkańców) jest jak prawdziwa podróż w czasie. Podróż, w czasie której poznajemy nie tylko dzieje tych ziem, ale też tej części Europy. W ich zgłębianiu pomaga praca archeologów i ich odkrycia.

Prace na terenie gminy prowadzimy od 2008 r. W tym czasie już trzy razy zmieniał się wójt. W 2012 r. obszar między Górzycą a Owczarami został wpisany do rejestru zabytków. To właśnie tutaj trafiamy na najwięcej reliktów przeszłości – mówi Krzysztof Socha, archeolog w Muzeum Twierdzy Kostrzyn.

Od lat wspólnie ze swoją żoną Julianną Sójkowską-Sochą oraz przy pomocy wolontariuszy przekopują górzycką ziemię. Przez ten czas przerzucili już jej tony!

Pod koniec kwietnia w Kostrzynie nad Odrą otwarto wystawę, poświęconą Górzycy. Prezentowane są na niej najciekawsze przedmioty wykonane z gliny, które przez wieki skrywała ziemia. Możemy na własne oczy zobaczyć naczynia, z których korzystali mieszkający w Górzycy ludzie przed setkami, a nawet tysiącami lat. Ktoś te przedmioty wytworzył, ktoś z nich korzystał, niektóre zostały złożone w grobach przy szczątkach zmarłych w Górzycy ludzi. Wystawę można oglądać do końca października w Bramie Berlińskiej na terenie Starego Miasta w Kostrzynie nad Odrą. Przed jej otwarciem odbył się wykład, na którym zaprezentowano niezwykle ciekawą historię tych ziem.

Prace archeologiczne prowadzone są w Górzycy przy okazji praktycznie każdej inwestycji. Czy to budowa oczyszczalni ścieków, marketu spożywczego, czy domku jednorodzinnego – wszędzie musi być obecny archeolog. To dlatego, że tutejsza ziemia kryje całą masę znalezisk. Bez udziału archeologów nie da się tu nawet położyć wodociągu i kanalizacji. Przez ostatnie miesiące kostrzyńscy archeolodzy w pocie czoła pracowali w wykopie, którym właśnie ma być poprowadzona woda i kanalizacja do tutejszych, nowych inwestycji.

Co właściwie kryje ziemia w Górzycy? – To prawdziwy przekrój dziejowy. Znajdujemy tu pozostałości ludzkiego osadnictwa z różnych okresów. Świadczy to o tym, że na przestrzeni wieków było to miejsce, w którym ludzie chętnie się osiedlali – mówi J. Sójkowska-Socha. Pierwsze ślady ludzkiej obecności w Górzycy wiążą się z… łowcami reniferów! To nie pomyłka. Ludzie żyli tu już 12-13 tysięcy lat temu, gdy przez nasz region przechodził cofający się lodowiec. Wraz z nim podążały renifery, a za nimi ludzie. Polowali na te zwierzęta z wielu powodów. Dostarczały im pokarmu, skór, kości. Nic nie mogło się zmarnować.

Przeczytaj też: Gliniane naczynia przetrwały pod ziemią w Górzycy ponad 3 tys. lat! Znaleziono też pradawne pochówki

W Górzycy natrafiono też na liczne pochówki. Część z nich pochodzi z okresu neolitu, czyli sprzed 5-6 tys. lat. Tereny te zamieszkiwała również ludność kultury mogiłowej. To już czasy sięgające 1600-1200 roku przed naszą erą. Z tego okresu trafiono na pochówki obłożone kamieniami. Odkryto też zabytki z brązu związane z tą kulturą. Wśród nich najstarszy ze znalezionych w Polsce mieczy. Był wykonany z brązu, więc nie wiadomo, czy służył do walki, czy jedynie jako swego rodzaju ozdoba, nadająca odpowiedni status jego właścicielowi. Miecz ma około 50 cm długości.

Najwięcej grobów pochodzi z czasów kultury łużyckiej. Kostrzyńscy archeolodzy mają pełne magazyny ceramiki pochodzącej z tego właśnie okresu (od XIII do IV wieku przed naszą erą). Nierzadko są to naczynia bogato zdobione, wykonane z pietyzmem, często miniaturowe. Wśród znalezionych przedmiotów jest Staszek i Pumba. Staszek kształtem przypomina ptaszka. W środku jest coś, co grzechocze. Stąd można przypuszczać, że badacze natrafili na prastarą grzechotkę! Pumba z kolei to gliniane naczynie, z umieszczonym na brzuścu wizerunkiem zwierzęcia, przypominającym pewnego animowanego guźca. Miało trzy nogi (do dziś zachowały się dwie) i było bogato zdobione. Podczas prac natrafiono na pozostałości osady z tego okresu, w tym jamy, świadczące o tym, że kiedyś była tu osada. Dlaczego akurat tutaj? – Teren jest dogodny do życia. W pobliżu jest rzeka, prawdopodobnie był tu bród, którym można było pokonać ją i dostać się na drugi brzeg. Jak widać to miejsce jest atrakcyjne do życia po dziś dzień, bo wciąż powstają tu nowe domy – mówi K. Socha.

W Górzycy trafiono też na zabytki sprzed okresu rzymskiego oraz z czasu wpływów rzymskich, czyli pierwszych wieków naszej ery.

– Górzyca była ważnym miejscem na ówczesnych szlakach handlowych – mówi J. Sójkowska-Socha.

W grobach z pierwszego wieku naszej ery odnaleziono uzbrojenie, co może świadczyć o tym, że mieszkająca tu ludność musiała się bronić przed atakami i najazdami nieprzyjaznych plemion. W mogiłach odnaleziono też inne przedmioty wykonane z brązu, m. in. zapinki. Wśród znalezisk prawdziwa perełka – pierwsze jak do tej pory odnalezione w Lubuskiem, prawie kompletne naczynie terra sigillata. To rodzaj bogato zdobionej, rzymskiej ceramiki. Misę odnaleziono w grobie 22-25 letniej kobiety. Niestety podczas ceremonii pochówku naczynie zostało potłuczone. Kostrzyńskim archeologom udało się je jednak odtworzyć. Na naczyniu doskonale widać wizerunek Herkulesa.

Przebogata jest również średniowieczna historia Górzycy. W latach 50. zeszłego stulecia odkryto tutaj garnek wypełniony średniowiecznymi monetami. W latach 2008-2009 archeolodzy natrafili na średniowieczne cmentarzysko. W wieku X i XI na tych terenach teoretycznie było już chrześcijaństwo, ale wciąż stosowano praktyki pogańskie. To na przykład pochówek konia, którego pochowano pod koniec X wieku. Szkielet zwierzęcia odkryto w sąsiedztwie grobów ludzkich.

Górzyca była też siedzibą biskupstwa lubuskiego, funkcjonowało tu sanktuarium maryjne. W średniowieczu miejsce to odwiedzały liczne pielgrzymki. W 2013 r. przeprowadzono badania georadarowe, które wskazały miejsce, gdzie było biskupstwo. Z badań wynikało, że teren był otoczony fosą. Trzy lata później podczas badań sondażowych rozkopano ziemię i faktycznie trafiono na pozostałości fosy. Odnaleziono też miejsce, gdzie stał młyn biskupi. Dzieje Górzycy to również okres II wojny światowej. Badacze natykają się tu na pozostałości okopów i transzei z 1945 r. Odnajdywane są też ślady prowadzonych tu walk.

Nie wszystko jest jednak tak różowe. Bogactwo archeologiczne tych ziem oznacza utrudnienia dla gminy. – Nie da się ukryć, że tak liczne odkrycia przeszkadzają w rozwoju gminy. Wydłużają w czasie inwestycje, znacznie wzrastają ich koszty, niektóre inwestycje w ogóle są zablokowane. Z drugiej strony poznajemy historię naszych terenów. Cieszymy się z tego i jesteśmy dumni, że dzieje Górzycy sięgają tak bardzo w przeszłość – mówi Robert Solarski, wójt Górzycy, który właśnie ustępuje miejsca swemu następcy. R. Stolarski w ostatnich wyborach samorządowych nie startował.